Liset Hamming

Journalist & Jurist maar wel aardig (Wob, data, technology)

  • Publicaties
  • Audio
  • Story Books
  • Wob wob wob wob
  • Blog
  • Contact

19 mei 2020

‘Er is een overeenkomst en die is geheim’

Stel je voor: je loopt met een boze meneer Bos in een bos in Alkmaar. Al een jaar vecht hij moedig tegen een beslissing van zijn gemeente: in het oudste stadsbos van Nederland mag een oppervlakte van 8.000 vierkante meter eeuwenoude bomen worden gekapt voor de ‘vernieuwbouw’ van het Noordwest Ziekenhuis dat middenin dit stadsbos staat. Johan Bos is daar faliekant tegen, maar voelt zich niet gehoord. Niet zo gek ook, want de afspraken tussen de gemeente en het ziekenhuis zijn een jaar lang geheim geweest. Pas na een lange procedure is de overeenkomst openbaar gemaakt. Maar de 10-0 achterstand die Bos opliep kan dan al niet meer worden ingehaald.

Johan Bos, screenshot uit interview met NH Nieuws (juni 2017)

Openbaarheid van bestuur

Met het verhaal van Bos en zijn strijd maakte ik in 2017 mijn eerste meters in de journalistiek, voor onderzoeksplatform Follow the Money. Bos, die zelf jaren journalist is geweest bij het Noordhollands Dagblad, had van de geheime afspraken gehoord. ‘Er is een overeenkomst maar die is geheim,’ hoorde hij destijds een collega aan de telefoon zeggen. Het enige wat via de media naar buiten lekte, was de 8.000 m2 houtkap. Zowel de kap als de geheimhouding maakte Bos woedend.

Er werd een beroep gedaan op de Wet openbaarheid van bestuur door Red de Hout, een door Bos speciaal voor zijn strijd opgerichte stichting. Op een avond werd de aanvankelijk geheime overeenkomst aan het adres van de stichting in de brievenbus gestopt. De meeste informatie was toen door dit verzoek al bekend, behalve dat bovenop de 8.000 vierkante meter nog eens 3.500 vierkante meter houtkap aan het ziekenhuis beloofd waren voor extra parkeerplaatsen. Bos vond dit een bevestiging van het achterbakse spelletje dat gespeeld werd door de zittende wethouders en de burgemeester. ‘Het stinkt, maar je weet niet waar de geur vandaan komt’, duidde hij zijn perspectief, met een goed gevoel voor symboliek gezien de geur van daslook – uienplant – die tijdens onze wandeling overal in ‘de Hout’ hing. Voor mij was het aanleiding voor de vraag: hoe zijn openbaarheid en geheimhouding binnen gemeenten geregeld en hoe gaat dat er in de praktijk aan toe?

Gemeentegeheimen

Ik schreef vier artikelen over de bouwplannen van het ziekenhuis en de strijd van Bos, wiens stichting zeer snel groeide, maar bleef zitten met die vraag. En naarmate ik meer over de gang van zaken in Alkmaar te weten kwam, nam ook mijn nieuwsgierigheid naar geheimhouding toe: waarom waren de afspraken tussen de gemeente en het ziekenhuis in eerste instantie geheim gehouden? Aan welke regels moet geheimhouding voldoen en hoe kan geheimhouding weer opgeheven worden? Uit gesprekken met inwoners en gemeenteraadsleden van Alkmaar bleek dat niemand precies wist hoe het zat. Ik sprak steeds meer inwoners en gemeenteraadsleden uit andere gemeenten die dit ook niet wisten. Deze onduidelijkheid heeft voor een aantal raadsleden in Nederland zelfs tot serieuze gevolgen geleid: op het ‘lekken’ van geheime informatie staat een boete van meer dan twintigduizend euro en zelfs een jaar gevangenisstraf.

Collega-journalisten bij wie ik naar hun ervaring met geheime documenten vroeg, bevestigden dat ze in hun onderzoek vroeg of laat tegen geheime documenten aanlopen en óók niet goed wisten wat ze met die geheimhouding aan moesten.

Drie jaar later start ik met subsidie van het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten een journalistiek onderzoek naar geheimhouding bij gemeenten: Gemeentegeheimen.

In het volgende artikel leg ik uit wat de informatieplicht van bestuurders zowel landelijk als op gemeente niveau inhoudt en hoe deze informatieplicht zich (niet) verhoudt tot ‘geheimhouding’.

Meer over het onderzoek voor Follow the Money


Dit onderzoek naar openbaarheid en geheimhouding bij gemeenten wordt mede mogelijk gemaakt door het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten. Ik publiceer de uitkomsten hier en bij Small Stream Media.

Geheim!, Meer blogs, Onderzoek

Geef een reactie Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Benieuwd naar hoe jouw gemeente geheimhouding toepast?

16 juli 2021

Bekijk hier de resultaten van het project Gemeentegeheimen.

Gemeenten in Nederland houden teveel geheim

16 juli 2021

Bijna álle Nederlandse gemeenten verklaren te veel, te lang en zonder voldoende motivering geheim. Bovendien zijn er maar een paar gemeenten die zicht hebben op wélke documenten geheim zijn verklaard.

Gemeentegeheimen

16 juli 2021

Voor Small Stream Media schreef ik een serie van 5 artikelen over geheimhouding bij álle Nederlandse gemeenten.

Informatie opvragen bij je gemeente? Eerst een printer kopen!

19 december 2020

Zestig procent van de gemeenten weigert Wob-verzoeken per e-mail in behandeling te nemen. In 2020.

Suïcide

10 september 2021

‘Suïcide preventie dag’, verbetert mijn vriendin me. Ik proest het uit, want ik had ‘suïcidedag’ in mijn agenda gezet. Nét niet hetzelfde.

Trouw

2 mei 2020

In 2019 schreef ik enkele nieuwsberichten voor de economieredactie van Dagblad Trouw. Het goud van DNB geeft ‘een gevoel van veiligheid’ was het eerste en vond ik het leukste.

Les extrêmes se touchent

2 mei 2020

De kinderen hadden mij al gewaarschuwd, toen ik hun ouders interviewde over hun liefde voor elkaar.

Liset Hamming ©2020